Art. 137 ust.1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 roku (Dz.U. z 2005 r., Nr 164, poz.1365) stanowi, że nauczyciel akademicki oraz członkowie jego rodziny mają prawo do świadczeń na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem przepisów ust. 2 i 3, regulujących prawo do emerytury nauczyciela akademickiego będącego żołnierzem zawodowym albo funkcjonariuszem służb państwowych na podstawie odrębnych przepisów.
Stosownie do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz.353), emerytura przysługuje ubezpieczonym po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.
Wg postanowień Statutu Politechniki Wrocławskiej z dnia 25 maja 2006 roku, w &6.15, zasady przechodzenia nauczycieli akademickich na emeryturę lub rentę oraz związane z tym uprawnienia, określone są w w art. 127 ust.2-4 oraz w art. 137 i 138 ustawy.
Przywołane przepisy w art.127 ustawy dotyczą przypadków wygaśnięcia stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego, zatrudnionego na stanowisku profesora zwyczajnego lub nadzwyczajnego a także nauczyciela pełniącego funkcję rektora, zaś art. 138 ustawy zapewnia przechodzącym na emeryturę, prawo do odprawy.
Z osiągnięciem wieku emerytalnego wiąże się kwestia rozwiązania stosunku pracy.
Przepisy art. 123, 124, 125, 126 ustawy regulują sytuacje dotyczące rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem.
Na uwagę zasługują zapisy w art. 125 ustawy, wg których stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim, może być rozwiązany z innych ważnych przyczyn, po uzyskaniu zgody organu kolegialnego, wskazanego w statucie uczelni.
Statut Politechniki Wrocławskiej w postanowieniach zawartych w &6.9 uregulował kwestie rozwiązania i wygaśnięcia stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim.
W ust. 2 &6.9 Statutu przewidziane są ważne przyczyny, na podstawie których, po uzyskaniu zgody organu kolegialnego właściwej jednostki organizacyjnej uczelni, stosunek pracy, może być rozwiązany, m.in. w przypadku (ust.3 pkt. 3) osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) i nabycia prawa do emerytury.
Z ww zapisu wynika, że osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury, może stanowić jedyną przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę -
Kwestia osiągnięcia wieku emerytalnego - jako jedyna przesłanka zwolnienia z pracy, wielokrotnie była przedmiotem rozstrzygnięć Sądu Najwyższego.
Wydawane dotąd orzeczenia nie pozwalały na jednoznaczną ocenę tej kwestii, Sąd Najwyższy bowiem w krótkim nawet czasie, przedstawiał niemalże przeciwstawne sobie stanowiska.
W dniu 21 stycznia 2009 roku, na pytanie prawne skierowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich, Sąd Najwyższy - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w uchwale podjętej w siedmioosobowym składzie orzekł, że osiągnięcie wieku emerytalnego przez pracownika nie może być wyłącznym powodem rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę (syg. Akt II PZP 13/08).
Sąd Najwyższy przychylił się do argumentacji Rzecznika Praw Obywatelskich, wg której potrzeby rynku i zapewnienia miejsc pracy ludziom młodym, nie mogą uzasadniać konieczności rozwiązywania stosunków pracy z pracownikami, którzy osiągnęli wiek emerytalny i nabyli uprawnienia do emerytury.
Należy jednak podkreślić, że w świetle omawianej uchwały SN osiągniecie wieku emerytalnego nie może być jedyną przyczyną, uzasadniająca wypowiedzenie umowy o pracę, jednakże może być jedną z kilku przyczyn, jak również jednym z kryteriów (ale nie wyłącznym), na podstawie których pracodawca podejmuje decyzję o wyborze pracownika do zwolnienia.
W tej sytuacji wymienione przepisy w &6.9 ust. 3 statutu, winny ulec zmianie w taki sposób, by uwzględniły zasady wynikające z treści przedmiotowej uchwały SN z 21 stycznia 2009 roku.
Z dniem 8 stycznia 2009 roku, mocą ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych (Dz.U. Nr 228, poz.1507) został uchylony przepis art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wg którego prawo do emerytury ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.
Dotychczas, osobie, która otrzymała decyzję o przyznaniu emerytury, a nie rozwiązała stosunku pracy, ZUS wstrzymywał wypłatę świadczenia, bez względu na jego wysokość.
Ubezpieczeni rozwiązywali więc umowę o pracę, choćby na jeden dzień, aby otrzymać emeryturę.
Obecnie nie jest już konieczne rozwiązanie umowy o pracę. Można zatemjednocześnie pracować i pobierać emeryturę.
Uchylenie ww. przepisu stanowi niewątpliwie zachęcenie, by emeryt jak najdłużej pracował. Jednakże, tak jak dotąd, będą zawieszone lub zmniejszone świadczenia osób, które dorabiają do emerytury, a nie osiągnęły jeszcze: kobiety - 60 lat, mężczyźni - 65 lat.
Inaczej jest przy nabywaniu prawa do odprawy emerytalnej. Zgodnie z art. 921 Kodeksu pracy, warunkiem nabycia prawa do odprawy emerytalnej jest ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę.
W wyroku z dnia 11 października 2007 roku (syg. Akt III PK 40/07) Sąd Najwyższy stwierdził, że "przejście na emeryturę" oznacza zmianę statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta. Odprawa emerytalna przysługuje więc, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z tak rozumianym przejściem na emeryturę, choćby ją wcześniej pobierał, chyba, że już wcześniej otrzymał odprawę.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przychyla się do tego stanowiska: liczy się zamiana statusu "pracującego emeryta" na wyłącznie - emeryta.
Wrocław, marzec 2009
Radca Prawny
mgr Danuta Rojek-Lenkiewicz